Historia wsi Słomowo

(1398- 1401) Slomow, (1400) Slumow, (1401, 1433, 1452) Slommow, (1402, 1425, 1426, 1427, 1445) Slommaw, (1404) Slomow, (1413) Slummow, (1414) Slompmow, (1424) Slommow, (1425) Slomaw, (1426) Schlomnau, (1440) Slumaw, Slumme, (1582) Schlumowo i Schlomowo, (1598) Slomowo, (1607) Słomowo, (1607, 1612) Szlomowo, (1667) Szlomowo, (1820,1919) Slomowo, (1909) Rudigsheim.

Badania AZP przeprowadzone w 1976r. i marcu 1984 r. wykazały, iż najstarsze osadnictwo na terenie Słomowa pochodzi z epoki kamiennej (wydobyto tzw. półtylczak). Ponadto uchwycono ślady osadnicze z epoki kultury pucharów lejkowatych (st. nr 109) i okresu halsztacko-lateńskiego.

Po raz pierwszy miejscowość wzmiankowana jest pomiędzy 1398r. a 1401r., kiedy mowa jest o Andrzeju ze Słoniowa. Być może, jest on tożsamy z występującym pomiędzy 5 kwietnia 1413r. a 15 lutego 1433r. (być może i 13 września 1452r.) proboszczem w kościele Św. Marii w Gdańsku, Andrzejem z Słomowa. W czasach zakonu krzyżackiego Słomowo było chełmińskim majątkiem o powierzchni 21,5 łanów zobowiązanym do jednej służby w zbroi lekkiej - „plate" („Platendienst") w komturstwie bierzgłowskim, zaś po jego zniesieniu należało do komturstwa w Starogrodzie („Althaus"). W latach 1400 - 1407 wzmiankowany jest rycerz Mikołaj ze Słomowa („Niclus von Slomow") jako właściciel Słomowa („Nitsche von Slommow"). W 1403 r. Mikołaj ze Słomowa z okręgu unisławskiego wziął od zakonu krzyżackiego 36 grzywien za konie. Tenże wziął 12 grzywien odszkodowania za konia w wyprawie zakonu na Gotlandię. Pani von Slompnow ze Słomowa oszacowała swe straty podczas wojny polsko-krzyżackiej z 1414r. na 1100 marek. W sobotę przed świętem św. Egidiusza 1426r. sprzedał podczaszy kujawski Chebda Slotnicki i jego pasierb Hans von Schlomnau majątek mieszczaninowi toruńskiemu Dawidowi Rogerowi. W roku 1430 ten zaś sprzedał majątek za 408 pruskich marek Titze (Tyczkowi) von Tschedlau (również Zadeln). W 1435r. przypieczętował dokument pokojowy kończący wojnę polsko-krzyżacką, m. in. szlachcic („Einfach Adlige") Jan ze Słomowa. W roku 1440 nastąpił Hans von Slommaw znów jako przewodniczący rycerstwa ziemi chełmińskiej. 28 marca 1445r. na dokumencie wystawionym przez wójta krzyżackiego z Lipienka występuje jako jeden z ośmiu świadków - Hans ze Słomowa; ten sam wymieniony jest też w liście komtura tucholskiego do Wielkiego Mistrza zakonu krzyżackiego, w którym wypowiedział się on o zamiarach Związku Pruskiego. 3 czerwca 1450r. w Toruniu Jenchin von Slommaw otrzymał list żelazny. Tenże Jenche z Słomowa z okręgu bierzgłowskiego w 1440r. wziął udział w założeniu Związku Pruskiego. W roku 1504 pani Apollonia von Batischlowa i pani Dorothea von Schlewingk sprzedała połowę Słomowa Janowi Seygersdorf za 60 marek. Rodzina jej spolonizowała się przyjmując nazwisko Segartowski. W 1517 r. nastąpił na Słomowie Krzysztof Słomowski, a w 1553r. Jan ze Słomowa. 8 listopada 1585r. Wojciech Bietkowski (także wzm. jako Biethkowski) z Przesmna i żona jego szlachetna Gertruda Szonborska wraz z tutorem szlachetnym Krzysztofem Rogowskim zeznali w sądzie w Chełmży o „odebraniu osobiście 50 fl. polskich od szlachetnego Jana Szonborskiego brata rodzonego omienionej pani Gertrudy Szonborskiej małżonki Bietkowskiego za spadek, który „prziumarł" na nie po niegdy szlachetnym Maczieju Szonborskim bracie wspomnianej pani Gertrudy w Słomowie i w Płotowie". W1570 r. Jan Szymborski ma 8,5 łana chłopskiego, Jakub Jarzębiński 1 łan chłopski i Krzysztof Zegartowski także. Na początku stycznia 1582r. sprzedał szlachetny Krzysztof Segartowski połowę Słomowa wraz z 3 chłopami na 6 lat prawem odkupieńczym („Wiederkaufrecht") za 800 fl. - kościelnym („Kirchenvater") z kościoła św. Jana w Toruniu - Hansowi Grossowi, Michelowi Herzogowi i Hansowi Rudgerowi. Część dziedzictwa przeszła po śmierci Krzysztofa na jego córkę Annę, której mąż, szlachetny Feliks Rudnicki, zgodnie z brzmieniem protokołu sądowego z piątku przed świętem Laurentego 1598r., spłacił sumę zastawną 800 fl. i wszedł w posiadanie majątku. Małżonkowie Feliks i Anna Rudniccy zadłużyli się na 4500 fl. u szlachetnego Jakuba Dorpowskiego i dlatego zastawili jako zabezpieczenie spłaty we wtorek przed świętem Wniebowstąpienia 1598r. swój dział własnościowy we wsi Zegartowice, Jeleńcu i Słomowie i zobowiązali się wprowadzić w posiadanie majątku udzielającego kredytu, jeśli do 1599r. nie spłaciliby mu długu. Inny dział majątku - zwany „praedium Villae Szlomowo in districtu Bierzgłowiensis" (tzn. folwark) z 2 chłopami, należał do szlachetnej Anny z Cieleszyna („de Cieleszinko") Szymborskiej, wdowy po Janie Szymborskim dziedzicu na Płutowie. Ponieważ był on zastawiony przez nią przed 1606r. Feliksowi Rudnickiemu, to tenże, w dzień świętego Wawrzyńca Męczennika, został wprowadzony przez woźnego sądowego Andrzeja Szczuczkę oraz dwóch szlachciców - Aleksa Żygleckiego i Alberta Nizińskiego w jego posiadanie". W piątek w dzień Św. Małgorzaty 1612r. Anna z Cieleszyna Szymborska za pewien dług w wysokości 1378 fl. polskich zapisała w aktach chełmżyńskich, w obecności swych dwóch synów — Alberta i Mateusza Szymborskich, na swych dobrach w Słomowie wraz ze znajdującymi się zasiewkami ozimymi i jarymi, wraz z całym żywym i martwym inwentarzem gospodarskim, jak i domowym znajdującym się na tym dobrze Michałowi Rzęczkowskiemu. Następnie 17 lipca 1612r. w posesję zastawionego majątku Szymborskiej, wprowadzili Michała Rzęczkowskiego woźny sądowy Benedykt Grzywiński ze wsi Jarzebieniecz oraz dwaj szlachcice - Piotr Skalski i Marcin Dzierżanowski. Z roku 1627 są uchwytne źródłowo 3 działy własnościowe w Słomowie.

Jeden z nich, dziedzice rodziny Szymborskich sprzedali w połowie za 4000 fl. i w połowie podarowali Walentemu Czerwińskiemu, który ożenił się z Anną Szymborską,. Drugi dział został sprzedany przez małżonków Czerwińskich - Łukaszowi Leskiemu, zaś trzeci, o powierzchni 3 chełmińskich łanów, został zwrócony przez tego ostatniego i sprzedany Czerwińskiemu.

W drugiej wojnie szwedzkiej (1655r. - 1659r.) 6 chłopskich gospodarstw w Słomowie uległo zniszczeniu i zamianie w folwark. We wtorek po święcie św. Jana 1675r. sprzedała wdowa Elżbieta Gerneth z domu Hendreich swój dział majątkowy w Słomowie Jerzemu Stanisławowi Kossowskiemu w połowie jako dar, w połowie za 3000 fl. W środę przed świętem Św. Jana 1701r. scedował kupujący majątek swemu synowi burgrabiemu z Kowalewa Adamowi Kossowskiemu, połowę jako podarunek, połowę za 14 000 fl. Ten określony został w źródłach 8 lutego 1744r. jako dziedzic Słomowa. Jego dziedzicami zostali córka Marianna zamężna z Tomaszem Ciborskim oraz Teresa zamężna z Łukaszem Zaleskim. Przez kontrakt z 6 maja 1750r. odkupili Ciborscy ostatni swój dział własnościowy za 5000 fl. Mieli oni córkę Kunegundę, zamężną ze Znanieckim. Po jego śmierci jego synowie Adam i Ignaz Znanieccy 26 czerwca 1789r. podzielili się dziedzictwem, podczas gdy pierwszy objął majątek za 14 750 fl. Jego syn Michał Znaniecki kupił go 8 sierpnia 1815r. za 100 000 fl., tj. 16 666 2/3 talarów. W1819r. majątek miał wartość 97 777 talarów 19 srebrnych groszy. W dniu 15 czerwca 1824r. kupił go kontroler powiatowy komunalnej kasy Johann Wilhelm Schmidt i Dorota Elizabet z domu Liebig za 14 000 talarów, następnie 4 czerwca 1853r. Ludwig Leopold von Rudgisch za 43 000 talarów. Od jego nazwiska w późniejszym czasie Słomowo zaczęto nazywać Rudigsheim. 4 września 1899r. Słomowo kupuje radca miejski z Torunia Robert Tilk za 345 000 marek, zaś 25 października 1913r. Paul Robert Tilk junior, który już w 1911 r. zarządzał w imieniu ojca majątkiem. Zarządcą przed Robertem byt Gustaw Speisiger. Po śmierci Roberta Tilka 28 marca 1927r. majątek przejmuje wdowa Margareta Tilk z domu Tritz i jej troje dzieci: Liselotte Huld Johanna, Hans Joachim Robert Heinrich i Ingeborg Margareta Anna. Po zakończeniu drugiej wojny światowej majątek przejął w dniu 15 listopada 1946r. Skarb Państwa Polskiego na podstawie art. 1 dekretu z 24 sierpnia 1945r. (Dz. U. Nr 34, poz. 204) i odezwy Wojewódzkiego Urzędu Ziemskiego Pomorskiego z 11 lutego 1946r.

Słomowo w początkach XVII wieku miało 3 chłopów, z których 2 zajmowało po 3 łany, trzeci 2,5 tana. W1667r. i 1739r. miejscowość należała do parafii w Bierzgłowie, zaś w 1773 r. do parafii w Łążynie. Za posługi pasterskie chłopi słomowscy oddawali po 2 korce żyta i owsa. Podatek sympla z majątku wynosił w 1682r. i 1717r. - 28 groszy. W 1773r. podczas pruskiego przejęcia Słomowo miało 9 szlacheckich łanów i 36 mieszkańców, z tego owczarza i 6 ogrodników służebnych („Dienstgartner"). Z mieszkańców, którzy użytkowali 24 morgów, 3 było poddanymi, reszta to wolni ludzie. Nie płacili żadnego czynszu, lecz odrabiali pańszczyznę za „wikt" („bei freier Kost"). Ziemia we wsi była piaszczysta, miejscami bagnista i miała wiele nieużytków. Wysiew letni byt niewielki. Zbierano prawie 3 ziarna zboża na jedno wysiane. Był jeden mały ogród o powierzchni pól morga; łąk i lasu brakowało, pastwiska były również bardzo złe. Owce były wyłączną własnością owczarza, który płacił za to 50 fl. dzierżaw panu. Piwo szynkowano we dworze, gorzałkę musiano kupować. Nie był oddawany pieniądz za wyszynk („propinację") i karczmarz miał nawet wolny od czynszu kawałek ziemi. Właściciel majątku posiadał prawo do połowów, propinacji piwa i wódki oraz jurysdykcję. W1820r. spis miejscowości rejencji kwidzyńskiej podaje, że w Słomowie mieszkało 52 mieszkańców w 7 dymach. W 1900r. majątek obejmował 350 ha 81 arów 58 metrów kwadratowych. W1909r. księga budynkowa podaje, że na majątku znajdowały się następujące budynki: dwór z przybudówką (oficyną), spichrz z remizą na wozy i szopą na graty, świniarnia z przybudowanymi kurnikami, szklarnia, „Geruchhaus" (?), szopy na maszyny, obora dla bydła i koni, obora na bydło ze stodołą i przybudowaną remizą, stodoła, owczarnia, kuźnia, dom robotników sezonowych, obora, trzy czworaki (każdy na cztery rodziny), obora, czworak dla ośmiu rodzin z przybudowanymi oborami, chlew i kołodziejnia. Spis powszechny z 1 grudnia 1910r. podaje, że obszar dworski Słomowo miał 353,9 ha powierzchni, 6 budynków, 25 gospodarstw, 161 mieszkańców (75 mężczyzn i 86 kobiet) - 3 Niemców (2 ewangelików i 1 katolik), 158 Polaków - katolików. Wieś należała do „obwodu urzędowego" („Amtsbezirke") w Wybczu. W 1919r. inspektorem majątku był Josef Adamczak.

Pierwszy porozbiorowy spis powszechny z 30 września 1921r. podaje, że obszar dworski Słomowo miał 7 budynków, 159 mieszkańców, 71 mężczyzn i 88 kobiet, 150 katolików, 9 ewangelików, 150 przyznało się podczas spisu do narodowości polskiej i 9 do niemieckiej. W 1929r. na obszarze dworskim Słomowo mieszkało 156 mieszkańców. Według spisu z 9 grudnia 1931r. obszar dworski Słomowo miał 354 ha powierzchni ogólnej, 8 budynków mieszkalnych, 157 mieszkańców. W1933 r. Słomowo, w wyniku nowej ustawy z dnia 23 marca 1933r. (Dziennik Ustaw R. P. Nr 35, poz. 294, art. 107 ustęp 1) o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego, zostało włączone do gromady Przeczno i gminy zbiorczej Łubianka. Ustawa zniosła liczący 346,6884 ha obszar dworski. Właścicielka obszaru dworskiego Słomowo za zrzeczenie się na korzyść gminy Łubianka ciężarów publiczno-prawnych przekazała wspomnianej gminie (1 października 1937r.) odszkodowanie w postaci 14,8470 ha ziemi położonej w Bierzgłowie. Natomiast Wydział Powiatowy zaproponował, aby wypłacono gminie zbiorczej Łubianka do 31 grudnia 1937r. odszkodowanie w wysokości 14 933 zł 54 grosze.